Burçlar

     Burçlar konusu bir gazetedeki haber nedeniyle çok soruldu. Bu sebeple konu hakkında bir yazı yazma gereği duydum. Habere göre NASA, web sitesine bir ekleme yaparak burç tarihlerini değiştirmiş, bir de yeni bir burç (yılancı burcu) eklemiş. Peki gerçekten burçlar değişti mi? Biraz daha ileriye gidelim, burçlar diye bir şey var mı? (Bu yazının sonunda linç edilebilirim!) Önce şunu söyleyeyim: Bu konu yeni değil, aslında ilk ~15 yıl kadar önce açıklandı, bizim basında da zaman zaman gündeme geldi. Bir soruyla başlayalım. Bugün (7 Eylül) doğan biri Başak burcunda olmalı, değil mi? Yani Güneş, başak takımyıldızından geçiyor olmalı? Ama öyle değil, Güneş bu ara Aslan takımyıldızından geçiyor???

Konuyu anlamak için biraz geriye gidelim. "Astronomi floodu"nu okuyanlar hatırlayacaktır ama kısaca burçlar konusunu yeniden anlatayım. Uzun yıllar önce insanoğlu birbirine yakın gördüğü yıldız kümelerini (takım yıldız) gruplamış ve her birini bir şeye benzetip isimler vermiş. Bu yıldız kümelerinin, gezegenlerle hayali bir çizgi (rota) üzerinde hareket ettiği fark edilip, bu rotaya zodyak (canlılar kuşağı) denilmiş. Detaya girmeyeceğim, astronomi floodundan alıntı yapayım.



Yılın herhangi bir gününde gece gökyüzünde hangi takımyıldız varsa, doğan insanların o burçtan olduğuna inanılmış.



Burçların (takım yıldızların) ne zaman nerede olduğunu bulmak için bir referans seçilmiş ve referans olarak sabit yıldızlar kullanılmış. Sabit yıldızlar, adından anlaşıldığı gibi hareket etmeyen, dönmeyen yıldızlar olarak biliniyor. (Algol, Spica vs)

Gökyüzünü 360 derecelik bir küre olarak düşünüp, her biri 30 derece olan 12 eşit kısma (burca) bölmüşler ve ilk 0-30'a Koç Burcu demişler. Kullanılan bu sisteme "yıldızsal zodyak" deniliyor. Yani güneş, gezegenler ve takımyıldızların konumu için sabit yıldızlar kullanılıyor. Yıldızsal zodyak sisteminde, burç ve takımyıldız aynı şey demek. (Yoksa sizde mi öyle biliyorsunuz?) Burç, insanın doğum anında Güneş’in nerede olduğu ya da nereden geçtiğiyle ilgili bir kavram, birazdan daha iyi anlaşılacak. İlk zamanlarda teknolojik imkanlar olmadığı için insanlar, dünyanın hareketi hakkında haliyle çok kısıtlı bilgiye sahipti. Presesyon denilen hareket o zamanlar bilinmiyordu. Bu hareket, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönme hareketi.

Ancak dünya çok yavaş dönüyor: 72 yılda 1 derece. Tam tur için ise yaklaşık 26.000 yıl gibi bir süre gerekiyor. Bu nedenle aslında sabit sandığımız yıldızlar da yer değiştiriyor. Mesela ileride yeni kuzey yıldızı Vega olacak.

   Bu yüzden Babil astrolojisi diyebileceğimiz bu sistemdeki burç-takımyıldız ilişkisi, çoktan kayboldu. Bugünkü haber de bununla ilgiliydi. Babil astronomisinden sonra yeni bir zodyak sistemi daha kullanılmaya başlandı: Mevsimsel ya da tropikal zodyak bir sistem. Doğum tarihinize bakarak burcunuzu öğrendiğinizde, aslında mevsimsel zodyak'ı kullanıyorsunuz. Okuduğunuz yorumlar da genelde buna dayalı. Ancak bu sistemde burç ve takım yıldız ilişkisi yok, yani burcunuz Koç ise, gökyüzündeki koç takım yıldızıyla hiç alakanız yok. (maalesef) Hatta hiç bir yıldızla alakanız yok, çünkü bu sistem önceki zodyak sistemi gibi yıldızları değil, Güneş’i referans olarak kullanıyor. Mevsimsel (tropikal) zodyak'a göre, Güneş’in bahar ekinoksu (20 Mart) referans olarak alınıyor ve bu nokta yine Koç Burcu kabul ediliyor. Ekinoksun yılın hep aynı günü olduğu varsayıldığı için kurguda sorun görünmüyordu, ne de olsa baharın başlangıcı (yani nevruz) hep aynıydı. Bu sistem de diğeri gibi, 360 derecelik gök kubbeyi 30 derecelik hayali 12 parçaya(burca) böldü ve Koç'tan başlayarak burçları adlandırdı. Ancak presesyon hareketi dikkate alınmadığı için, bunda da sorun var. Çünkü ilk kurgulandığında ekinoks, koç burcundaydı, şimdi balıkta! Daha çok batının kullandığı bu sisteme, doğudan Hintliler başka bir sistemle karşılık verdi. Onlar presesyon hareketini de dikkate aldı. Hint astrolojisinde de bir takım sorunlar var ancak matematiği en yoğun kullanan sistem bu. Yazmaktan çok yoruldum, hızlıca bitireyim. Tecrübeli astrologlar bu sorunları bildiği için genelde bunların sembolik olduğunu, yorum için bunlara gerek olmadığını söylerler. Tüm bunlardan sonra burçlara inanıp inanmamak ya da bugünkü haliyle inanmak size kalmış. Astroloji, astronomiye çok şey katmış, çok şey öğretmiştir ama unutmayın, astroloji bir bilim değildir!

Dipnot: Yazı Lagaribey'in 7 Eylüldeki flood'udur. Kaynak: https://twitter.com/lagaribey/timelines/779429601269415936